Wrocławskie ARCHistorie tworzą również kobiety – architektki i artystki, które wywarły ogromny wpływ na kulturalny krajobraz stolicy Dolnego Śląska. W marcu – światowym miesiącu kobiet – spotkamy się z kilkoma z nich.

Przeczytaj poprzednie odcinki cyklu “Wrocławskie ARCHistorie”

Niewiele osób zna jej nazwisko, choć we Wrocławiu na budynki jej projektu patrzymy niemal codziennie i to w różnych rejonach miasta. Może dlatego, że zabrakło w jej dorobku obiektów-ikon, kontrowersyjnych i szeroko komentowanych realizacji, które do dziś budziłyby emocje. Budynki zaprojektowane przez Marię Molicką to głównie „architektura powszednia”, wpisana w duże założenia mieszkaniowe, kameralne osiedla, zwarte ciągi zabudowy, pierzeje. Niemal przezroczysta, a jednocześnie ciekawa i intrygująca*.

Wrocław – Gliwice – Wrocław

Maria Molicka (z domu Hamberger) do Wrocławia przyjeżdża w 1950 roku, chce zdawać na wydział architektury Politechniki Wrocławskiej. Jej nazwisko nie pojawia się jednak ani na liście przyjętych, ani odrzuconych. W tajemniczych okolicznościach znikają też wszystkie jej papiery. Próbuje swoich sił na Politechnice Śląskiej w Gliwicach i tym razem się udaje: zostaje przyjęta na pierwszy rok Oddziału Architektury przy Wydziale Budownictwa, gdzie studiuje pod okiem głównie lwowskich profesorów: Mariana Thullie, Tadeusza Todorowicza-Todorowskiego i Henryka Śmiałowskiego.

W 1954 roku, po ukończeniu studiów na Politechnice Śląskiej, próbuje jeszcze raz we Wrocławiu. Tym razem z sukcesem – w latach 1954-1956 studiuje na Politechnice Wrocławskiej pod kierunkiem m.in. Andrzeja Frydeckiego, Władysława Czarneckiego i Oskara Muchy. Dyplom architekta odbiera 15 lutego 1956 roku, a już kilka dni później – podobnie jak większość młodych absolwentów uczelni – zaczyna pracę we wrocławskim Miastoprojekcie.  

Pierwsze zlecenia nie dotyczą Wrocławia; pracuje głównie przy odbudowie domów mieszkalnych w Zgorzelcu, Oławie i Jeleniej Górze. Szybko jednak zaczyna być częścią zespołu, którego zadaniem jest nie tylko odbudowa bądź częściowa rekonstrukcja wrocławskich zabytków, ale przede wszystkim zaplanowanie i zbudowanie na powojennych gruzach nowoczesnego miasta. Marii Molickiej towarzyszy w tych działaniach kolega z uczelni, a od niedawna mąż, Witold Molicki, z którym stworzy jeden z najważniejszych tandemów we współczesnej historii wrocławskiej architektury.

Pawilon handlowy przy ulicy Grabiszyńskiej 20, arch. Maria Molicka, źródło: https://polska-org.pl/

Konkursy i realizacje

Na „interwencje” Marii Molickiej w zabytkową tkankę miasta natykamy się w różnych częściach miasta: pracuje przy odbudowie Bramy Maratońskiej i Trybuny Honorowej Stadionu Olimpijskiego, siedziby Polskiego Radia przy alei Karkonoskiej, gmachu szpitala przy ulicy Traugutta, biblioteki mieszczącej się w secesyjnej willi przy ulicy Gajowickiej. Bierze też udział w licznych konkursach architektonicznych i architektoniczno-urbanistycznych, wraz z mężem i zespołem tworzy plany zabudowy całych kwartałów i przyszłych głównych punktów życia miasta. 

Przedstawione przez nią koncepcje nie zawsze jednak są tymi zwycięskimi, Moliccy przegrywają w konkursie na Panoramę Racławicką, dawny Hotel Wrocław przy ulicy Powstańców Śląskich i dawny plac Dzierżyńskiego (dziś Dominikański). 

Świetnie radzą sobie natomiast przy projektowaniu i wznoszeniu nowych osiedli mieszkaniowych: razem z mężem „budują” wrocławski Szczepin (Witold Molicki jest głównym projektantem osiedla Zachód II usytuowanego między ulicami Legnicką, Młodych Techników a Długą, a Maria Molicka projektuje dla osiedla pawilon usługowo-handlowy), wspólnie pracują też przy koncepcjach wrocławskich Popowic i dawnego osiedla Przyjaźni Polsko-Radzieckiej przy ulicy Krzyckiej, obecnie znanego jako osiedle Przyjaźni.

Maria Molicka projektuje również elementy nowych osiedli – pojedyncze bloki, szkoły, pawilony handlowe. Kilka z nich zostanie uznanych za najpiękniejsze budynki we Wrocławiu.

Instytut Filologii Angielskiej przy ul. Kuźniczej, arch. Maria Molicka, źródło: https://polska-org.pl/

Mistery Wrocławia

Tytuł Mistera Wrocławia w 1968 roku otrzymują tzw. „trojaczki” – trzy bloki mieszkalne wzniesione przy ulicy Mikołaja Reja. To ucieleśnienie pomysłu architektki na nowoczesny punktowiec, który ma być „estetyczny, ekonomiczny i odpowiadać zaostrzonym normatywom”[1]. Dziewięciokondygnacyjne budynki, ustawione nieco ukośnie do ulicy, mają gładkie elewacje, oparte na kontraście poziomych otworów okiennych i pionowych okien typu porte-fenêtre, oraz subtelnej grze podstawowych barw: bieli, czerni i czerwieni.

Koncepcja Molickiej została powtórzona w kilku innych punktach miasta – na ulicach Wyszyńskiego, Szpitalnej, Kolejowej i Grabiszyńskiej. W tej ostatniej lokalizacji powstał również jeden z najlepiej znanych i najbardziej charakterystycznych obiektów autorstwa architektki: pawilony handlowe SM Chemik przy ulicy Grabiszyńskiej 20. Molicka zaprojektowała je „stosując moduł przypominający szlif kryształowy – niezwykłe elewacje o głębokim reliefie, obecnie zaniedbane i zaklejone reklamami, izolują od ulicznego hałasu zielone wnętrza międzyblokowe”[2].  

W 1992 roku Maria Molicka otrzymuje dwie nagrody za swoje realizacje. W konkursie rozpisanym przez Towarzystwo Miłośników Wrocławia na Najładniejszy Budynek Roku 1992 pierwszą nagrodę zdobywa budynek Pekao SA (dawna siedziba Pomorskiego Banku Kredytowego), zaprojektowany w 1980 wspólnie z Ewą Zlat, a ukończony dopiero w 1992 roku. Drugą nagrodę w tym samym konkursie otrzymuje nowa siedziba Instytutu Filologii Angielskiej, usytuowana u zbiegu ulicy Kuźniczej i Nożowniczej. Nowoczesny, postmodernistyczny budynek połączył jedyne zachowane po wojnie w tym miejscu kamienice, a od strony Nożowniczej poprzedzony został niewielkim placem służącym studentom jako miejsce spotkań.

Maria Molicka została za swe osiągnięcia dla Wrocławia wielokrotnie odznaczona: jest laureatką m.in. Srebrnego i Złotego Krzyża Zasługi, Brązowej i Srebrnej Odznaki SARP, Złotej Odznaki Towarzystwa Miłośników Wrocławia. Zmarła w 2014 roku we Wrocławiu. 


[1] Agata Gabiś, Całe morze budowania. Wrocławska architektura 1956-1970, wyd. Muzeum Architektury we Wrocławiu, Wrocław 2019, s. 188.

[2] Ibidem, s. 123

*Korzystałam z informacji zawartych w publikacji „Maria i Witold Moliccy”, wydanej przez SARP Wrocław i Muzeum Architektury we Wrocławiu, Wrocław 2003.

Foto główne: Trojaczki przy ulicy Mikołaja Reja, arch. Maria Molicka 1968, źródło: https://polska-org.pl/