80 lat po I Kongresie Polaków w Niemczech we Wrocławiu zorganizowano uroczyste obchody rocznicy tego wydarzenia. – Uchwalone w trakcie kongresu prawdy Polaków nic nie tracą na aktualności – podkreślają przedstawiciele Centrum Historii Zajezdnia.
W ostatnich latach przed wybuchem II wojny światowej władze hitlerowskie nasiliły szykany w stosunku do społeczności mówiącej po polsku. Najbardziej ucierpiały polskie szkoły – rodzice posyłający tam swoje dzieci stracili dodatki dla rodzin wielodzietnych. Walczono także z czytelnictwem polskiej pracy i książek, m.in. zakazano rozpowszechniania „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza.
To właśnie w tym niezwykle trudnym dla polskiej ludności momencie 6 marca 1938 roku w berlińskim Theater des Volkes zorganizowano I Kongres Polaków w Niemczech. Wzięli w nim udział m.in. Polacy ze Śląska Opolskiego, Babimojskiego, Kaszub, Warmii, Ziemi Malborskiej, Mazur, Ziem Połabskich, Westfalii i Nadrenii. Nie zabrało też licznej grupy przedstawicieli Polonii Wrocławskiej. Organizatorem był Związek Polaków w Niemczech.
Mimo że kosztów podróży i pobytu nikt nie zwracał, w kongresie wzięło udział ponad pięć tysięcy osób reprezentujących półtoramilionową społeczność polską mieszkającą w Rzeszy. Była to największa w historii manifestacja narodowa Polaków w Niemczech, przypominająca, że także tam żyje aktywna, świadoma swojego miejsca na Ziemi i swojej narodowości ludność polska.
Delegaci Związku Polaków w Niemczech ogłosili Pięć Prawd Polaków. Był to swego rodzaju drogowskaz dla ludności polskiej, który wraz z Rodłem stanowił ideowe podstawy działalności związku. Te pięć prawd to: jesteśmy Polakami, wiara Ojców naszych jest wiarą naszych dzieci, Polak Polakowi bratem, co dzień Polak Narodowi służy oraz Polska Matką naszą – nie wolno mówić o Matce źle!
Polak Polakowi bratem
Dokładnie 80 lat po tych wydarzeniach, 6 marca 2018 roku, we Wrocławiu zorganizowano uroczystości rocznicowe.
– Mimo tego, że prawdy Polaków uchwalone zostały przez Polonię mieszkającą przed wojną na terenach niemieckich, nic nie tracą na aktualności: Polska jest naszą matką, a Polak Polakowi bratem – mówi Marek Mutor, dyrektor Centrum Historii Zajezdnia.
Uroczystości rozpoczęły się mszą świętą w kościele pw. św. Marcina, w którym przed wojną zbierała się mieszkająca we Wrocławiu Polonia. Wydarzenie swoją obecnością uświetniła pani Elżbieta Neumann, ostatni żyjący świadek I Kongresu Związku Polaków w Niemczech.
W programie obchodów znalazł się też panel dyskusyjny „Przedwojenna Polonia Wrocławska”, w którym udział wzięli m.in. prof. Teresa Kulak, prof. Krzysztof Miszczak oraz red. Piotr Sutowicz. W trakcie gali w Centrum Historii Zajezdnia przy ulicy Grabiszyńskiej wręczono również nagrody w konkursach polonijnych dla szkół poświęconych mieszkającym w przedwojennym Wrocławiu Polakom.
Na ulicy Świdnickiej stanęła wystawa plenerowa poświęcona losom Polonii Wrocławskiej. Ekspozycja przy Poczcie Polskiej będzie dostępna przez dwa tygodnie.
Organizatorami obchodów były: Centrum Historii Zajezdnia, Wrocławskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli oraz Związek Szkół Noszących Imię Dawnej Polonii Wrocławskiej: SP 25, SP 63 i SSP 72.
