Dokąd tu ptanocą jeż?

Chyba każdy dziś pamięta „Domowe Przedszkole” i słowa piosenki „dokąd tu ptanocą jeż”? Ciekawe, ilu przedszkolaków zastanawiało się wtedy, co to jest „ptanoc”?

Cóż, dziecięce kłopoty z rozróżnianiem słów to drobiazg w porównaniu choćby z myleniem przez dorosłych pokarmu właściwego bohaterowi piosenki, ale… zacznijmy od początku.

JEŻ to mały ssak (długość do 35cm, waga do ok. 2kg) powszechnie występujący w całej Europie. W Polsce możemy zauważyć dwa gatunki jeża – wschodni i zachodni (różnią się między sobą np. kolorem brzucha czy liczbą igieł). Zwierzęta te objęte są w naszym kraju częściową ochroną gatunkową (Ustawa o ochronie przyrody) oraz ochroną humanitarną (Ustawa o ochronie zwierząt). Jeże są bardzo charakterystycznymi istotami, ich ciało od urodzenia pokrywają kolce, początkowo miękkie, schowane pod skórą, z wiekiem twardnieją i robią się coraz ciemniejsze. Dodatkowo jeże zaopatrzone są w silny mięsień okrężny, który umożliwia im zwinięcie się w kulę i pionowe ułożenie kolców, dzięki czemu stanowi dobrą ochronę przed drapieżnikami.

Głównym pożywieniem tych ssaków są ślimaki, dżdżownice, owady, ale też małe gryzonie, jaszczurki, węże, żaby, jaja ptaków, a nawet padlina. Słowem – mięso. Na pewno nie jabłka. Mleka też nie piją (chyba że jako oseski, od własnych matek). Skąd więc ten sielankowy obrazek z jeżem niosącym jabłko na swych kolcach…? Otóż jeże często tarzają się w różnych mocno pachnących substancjach. Mogą w ten sposób odstraszać bytujące na igłach insekty oraz kamuflować swój zapach i być niewyczuwalne dla drapieżników. Poza tym uwielbiają wszelkie intensywne zapachy, gdyż po zetknięcie z nimi dokonują aktu samonamaszczania – pokrywają wtedy swoje igły gęstą śliną (nadal nieznana jest przyczyna tego zjawiska). Tarzając się w zgniłych jabłkach znalezionych pod drzewem, nie raz zdarzy się zapewne, że z jabłoni spadnie owoc prosto na grzbiet jeża, a on będzie się w ten sposób prezentował, póki nie trafi na barierę, która ściągnie mu balast z pleców. Przeciskanie się pod ogrodzeniem bywa główną przyczyną utraty jabłek.

HIBERNACJA

Jesienią, gdy temperatura na zewnątrz spada poniżej 9°C, jeże zapadają w „sen zimowy” – hibernują, czyli znacząco obniżają temperaturę ciała, oddech i tętno. Bardzo ważne jest, aby ważyły wtedy min. 700-800g, inaczej nie przetrwają zimy. Zbyt małe rezerwy tłuszczu sprawią, że jeż nie zaśnie lub nie wybudzi się.

ZAGROŻENIA

Jeże są gatunkiem synantropijnym, czyli przystosowanym do życia w środowisku mocno przekształconym przez człowieka i to właśnie człowiek stanowi dla nich największe zagrożenie. Samochody, koszenie trawników i łąk, wypalanie traw, trutki na ślimaki oraz psy biegające bez smyczy niosą śmierć wielu jeżowym istnieniom.

Widok jeża w mieście nie powinien nikogo dziwić i nie może być powodem do wywożenia tego zwierzęcia do lasu (las nie jest domem jeża).

JEŻE W OGRÓDKU

To wielkie szczęście! Te kolczaste stworzenia są przyjaciółmi działkowców, ponieważ zjadają ślimaki i gryzonie niszczące rośliny. Żeby jeż zechciał na stałe zagościć w naszym ogrodzie, wystarczy nie kosić nawet niewielkiego fragmentu terenu, posadzić rośliny lubiane przez ślimaki, czy zgrabić jesienią liście i pozostawić je na stercie jako miejsce do hibernacji. Jeśli do tego wszystkiego wystawimy jeszcze miseczkę z wodą i mokrą karmą dla kotów, jest niemal pewne, że to właśnie do nas nocą przytupta jeż.