![\"\"](\"http:\/\/archiwum.wroclife.pl\/wp-content\/uploads\/2017\/11\/esk-1.jpg\" "\\"\\"")
<\/a><\/p>\nCzas p\u0142ynie nieub\u0142aganie. Za miesi\u0105c minie rok od oficjalnego zako\u0144czenia wydarze\u0144 Europejskiej Stolicy Kultury Wroc\u0142aw 2016 (ESK). Obecny 2017 rok, bardzo przecie\u017c bogaty w\u00a0odbywaj\u0105ce si\u0119 debaty publiczne w\u00a0oraz o\u00a0mie\u015bcie, przynajmniej cz\u0119\u015bciowo po\u015bwiecono tak\u017ce dyskusjom o\u00a0kulturze. Mo\u017cna zaryzykowa\u0107 stwierdzenie, \u017ce jeden z\u00a0podstawowych sukces\u00f3w ESK to fakt, \u017ce dyskusja o\u00a0miejscu i\u00a0roli kultury w\u00a0mie\u015bcie nie ust\u0105pi\u0142a bez reszty pod naporem wydarze\u0144 bie\u017c\u0105cych.<\/p>\n
W\u00a0r\u00f3\u017cnych gremiach \u015brodowiskowych ludzie kultury, badacze, publicy\u015bci, a\u00a0wreszcie zainteresowani mieszka\u0144cy wypowiadali si\u0119 na temat przebiegu imprezy i\u00a0o\u00a0tym, \u201eco dalej\u201d. Okazj\u0105 ku temu by\u0142 zar\u00f3wno finisz prac nad Strategi\u0105 Kultura Obecna!, kt\u00f3remu jeszcze na pocz\u0105tku tego roku towarzyszy\u0142y spotkania konsultacyjne, oraz liczne debaty \u015brodowiskowe po\u015bwi\u0119cone podsumowaniom dziedzin kuratorskich ESK. Ca\u0142kiem niedawno, we wrze\u015bniu, dwie instytucje: Biuro Festiwalowe Impart, producent ESK, oraz Uniwersytet Wroc\u0142awski, odpowiedzialny za ewaluacj\u0119 wydarze\u0144, zorganizowa\u0142y konferencj\u0119 b\u0119d\u0105c\u0105 oficjalnym podsumowaniem ESK. Zaprezentowano przy tej okazji dziesi\u0119\u0107 raport\u00f3w tematycznych oraz ksi\u0105\u017ck\u0119 podsumowuj\u0105c\u0105 ESK.<\/p>\n
Wszystkie te wydarzenia w\u00a0r\u00f3\u017cny spos\u00f3b dawa\u0142y okazj\u0119 ich uczestnikom do dzielenia si\u0119 swoimi wra\u017ceniami. Coraz cz\u0119\u015bciej pojawia\u0142o si\u0119 te\u017c pytanie, jaka powinna by\u0107 polityka kulturalna Wroc\u0142awia w\u00a0przysz\u0142o\u015bci? Na ile do\u015bwiadczenie ESK mo\u017ce i\u00a0powinno mie\u0107 wp\u0142yw na jej przysz\u0142y kszta\u0142t?<\/p>\n
Kultura przez wszystkie przypadki<\/strong> Pocz\u0105tkowo organizatorzy m\u00f3wili o\u00a0600 wydarzeniach, lecz w\u00a0praktyce by\u0142o ich znacznie wi\u0119cej. W\u00a0opublikowanej niedawno ksi\u0105\u017cce \u201ePrzestrzenie dla Pi\u0119kna. Podsumowanie\u201d, mowa jest o\u00a0425 zrealizowanych projektach, na kt\u00f3re z\u0142o\u017cy\u0142o si\u0119 2000 du\u017cych wydarze\u0144 i\u00a0o\u00a0oko\u0142o 4500 w\u00a0sumie. By\u0142y to g\u0142\u00f3wnie projekty muzyczne (65), wizualne (54), teatralne (50) i\u00a0literackie (37), cho\u0107 bez w\u0105tpienia cyklem, kt\u00f3ry najbardziej zapad\u0142 mieszka\u0144com w\u00a0pami\u0119ci, by\u0142y cztery wydarzenia z\u00a0dziedziny performance (Mosty \u2013 organizowane jeszcze w\u00a02015, Przebudzenie, Flow i\u00a0Niebo). U\u015bredniaj\u0105c wyniki trzech bada\u0144 realizowanych w\u00a0odst\u0119pie kilkumiesi\u0119cznym w\u00a0trakcie ca\u0142ego trwania ESK Wroc\u0142aw 2016, otrzymujemy podstawowy obraz uczestnictwa w\u00a0ESK. Wbrew niekt\u00f3rym opiniom \u015brodowiskowym, Europejska Stolica Kultury z\u00a0perspektywy przeci\u0119tnego mieszka\u0144ca Wroc\u0142awia by\u0142a do\u015bwiadczana poprzez zabaw\u0119 i\u00a0rozrywk\u0119. Uczestnictwo w\u00a0kulturze oznacza\u0142o najcz\u0119\u015bciej udzia\u0142 w\u00a0wydarzeniach otwartych, masowych, a\u00a0m\u00f3wi\u0105c wprost, by\u0142o wyra\u017aniej zwi\u0105zane ze sposobem sp\u0119dzania czasu wolnego ni\u017c na przyk\u0142ad prze\u017cyciem estetycznym.<\/p>\n A\u00a0czy ESK samo w\u00a0sobie przyczyni\u0142o si\u0119 do wzrostu uczestnictwa w\u00a0kulturze? <\/strong><\/p>\n Tu nie ma prostych odpowiedzi, g\u0142\u00f3wnie z\u00a0uwagi na zbyt kr\u00f3tki up\u0142yw czasu, by m\u00f3wi\u0107 np. o\u00a0trwa\u0142ej zmianie nawyk\u00f3w. Prawd\u0105 jest, \u017ce w\u00a0miar\u0119 trwania rocznego kalendarza imprez, liczba os\u00f3b, kt\u00f3re nie mia\u0142y styczno\u015bci z\u00a0wydarzeniami, systematycznie mala\u0142a. Wed\u0142ug deklaracji w\u00a0po\u0142owie 2016 roku, na p\u00f3\u0142metku ESK, takich os\u00f3b by\u0142o 24,5%, a\u00a0po ESK odsetek ten spad\u0142 do 19,5%. Z\u00a0drugiej strony, ca\u0142oroczny cykl imprez oznacza\u0142, \u017ce \u2013 m\u00f3wi\u0105c j\u0119zykami \u201edyscyplin kultury\u201d \u2013 mieszka\u0144cy najcz\u0119\u015bciej przechodzili z\u00a0nieuczestnictwa do bardzo umiarkowanej postaci uczestnictwa, maj\u0105c kontakt z\u00a01-3 r\u00f3\u017cnymi wydarzeniami (bez wzgl\u0119du na ich ilo\u015b\u0107) ze wspomnianego katalogu 11 ich rodzaj\u00f3w. Dominuj\u0105ce, je\u015bli chodzi o\u00a0wyb\u00f3r, niezale\u017cnie czy si\u0119 uczestniczy\u0142o w\u00a01-3 rodzajach czy 8-11 rodzajach, by\u0142y imprezy otwarte i\u00a0wydarzenia masowe.<\/p>\n Je\u015bli mo\u017cemy pos\u0142u\u017cy\u0107 si\u0119 tu dodatkowymi liczbami, by odda\u0107 skal\u0119 uczestnictwa mieszka\u0144c\u00f3w Wroc\u0142awia i\u00a0aglomeracji w\u00a0rodzajach wydarze\u0144, to wiemy, \u017ce tych, kt\u00f3rzy nie zetkn\u0119li si\u0119 z\u00a0ESK, by\u0142o 23,7%, tych, kt\u00f3rzy bardzo oszcz\u0119dnie korzystali z\u00a0oferty ESK bior\u0105c udzia\u0142 w\u00a01-2 rodzaj\u00f3w wydarze\u0144, by\u0142o 23,5%. Wreszcie os\u00f3b, kt\u00f3rych uczestnictwo pod wzgl\u0119dem r\u00f3\u017cnorodno\u015bci klasyfikowane jest jako \u201eumiarkowanie aktywne\u201d (4-7 rodzaj\u00f3w wydarze\u0144), by\u0142o ponad 40%, a\u00a0wreszcie \u201ekulturalnych wszystko\u017cerc\u00f3w\u201d, czyli uczestnik\u00f3w a\u017c 8-11 rodzaj\u00f3w wydarze\u0144 ESK, by\u0142o 10%.<\/p>\n M\u00f3wi\u0105c o\u00a0ESK i\u00a0uczestnictwie w\u00a0kulturze nale\u017cy pami\u0119ta\u0107, \u017ce niezale\u017cnie od jej zasadniczo ludycznego kolorytu, ujawnia\u0142y si\u0119 tu tak\u017ce \u201eobiegi kultury\u201d, czyli uczestnictwo, kt\u00f3re warunkowane by\u0142o okre\u015blonym sposobem traktowania samej kultury przez kategorie os\u00f3b o\u00a0r\u00f3\u017cnym po\u0142o\u017ceniu spo\u0142ecznym. Co to konkretnie oznacza? Ot\u00f3\u017c, po pierwsze, obserwowa\u0107 mo\u017cna by\u0142o negatywny wp\u0142yw sytuacji ekonomicznej czy wieku na samowykluczenie z\u00a0uczestnictwa w\u00a0kulturze. Osoby o\u00a0s\u0142abej sytuacji materialnej, a\u00a0przede wszystkim po przekroczeniu 40-45. roku \u017cycia zdecydowanie mniej ch\u0119tnie uczestnicz\u0105 w\u00a0wydarzeniach kulturalnych. Ponadto, wydarzenia literackie, artystyczne, a\u00a0przede wszystkim takie, kt\u00f3re wymaga\u0142y czynnego uczestnictwa w\u00a0kulturze (a\u00a0nie z\u00a0pozycji pasywnego odbiorcy), gromadzi\u0142y znacznie cz\u0119\u015bciej osoby z\u00a0wykszta\u0142ceniem wy\u017cszym, kobiety, osoby dobrze sytuowane. Jednym z\u00a0wyra\u017aniej zaznaczonych aspekt\u00f3w ESK by\u0142 szeroko rozumiany udzia\u0142 kobiet, zw\u0142aszcza tam, gdzie mieli\u015bmy do czynienia z\u00a0wydarzeniami literackimi, artystycznymi, dziej\u0105cymi si\u0119 w\u00a0polu edukacji kulturalnej.<\/p>\n Z\u00a0rozm\u00f3w z\u00a0mieszka\u0144cami (podczas specjalnych wywiad\u00f3w grupowych w\u00a0trakcie trwania ESK) wynika, \u017ce \u201ep\u00f3j\u015bcie na wydarzenie\u201d prawie nigdy nie dzieje si\u0119 \u201epo prostu”. Jest zwi\u0105zane z\u00a0traktowaniem \u201ewyj\u015bcia na kultur\u0119\u201d jako czego\u015b od\u015bwi\u0119tnego, niekiedy nagrody, na kt\u00f3r\u0105 mo\u017cemy sobie pozwoli\u0107 po wype\u0142nieniu naszych codziennych obowi\u0105zk\u00f3w, albo cho\u0107by jest tym, co robi si\u0119 przede wszystkim w\u00a0wakacje. Tak czy inaczej, uczestnictwo w\u00a0kulturze poprzedzone jest okre\u015blonym nastawieniem wobec samej kultury, kt\u00f3re wykszta\u0142camy w\u00a0sobie znacznie wcze\u015bniej, a\u00a0podczas takich wydarze\u0144, jak ESK, po prostu je ujawniamy.<\/p>\n Mo\u017cna zatem w\u00a0skr\u00f3cie powiedzie\u0107, \u017ce uczestnictwo w\u00a0kulturze po\u015bwiadczy\u0142o istnienie obieg\u00f3w kultury. Czy to mo\u017ce zastanawia\u0107? Nie, gdy\u017c to wiemy \u201eod zawsze\u201d. Tak, gdy\u017c nawet tak zmasowana i\u00a0d\u0142ugotrwa\u0142a oferta wydarze\u0144 zasadniczo nie zmieni\u0142a tego stanu rzeczy.<\/p>\n Idea czy anty-idea ESK?<\/strong> M\u00f3wi\u0105c og\u00f3lnie, mieszka\u0144cy ch\u0119tniej (ni\u017c pytani o\u00a0to ludzie kultury) zgadzali si\u0119 z\u00a0tym, \u017ce ESK to impuls do rozwoju kulturalnego i\u00a0edukacji do kultury, czas do\u015bwiadczania kultury, a\u00a0jednocze\u015bnie odrzucali to, co stanowi anty-ide\u0119 ESK, a\u00a0wi\u0119c traktowanie ESK jako niepotrzebnego wydatku czy propagandy w\u0142adzy. Jakiej kultury oczekujemy?<\/strong> Podstawow\u0105 i\u00a0relatywnie najwi\u0119ksz\u0105 r\u00f3\u017cnic\u0105 jest pewien rodzaj samowykluczenia, kt\u00f3ry prezentuj\u0105 osoby nieuczestnicz\u0105ce w\u00a0wydarzeniach ESK \u2013 a\u00a0faktycznie w\u00a0ofercie kulturalnej miasta \u2013 w\u00a0stosunku do uczestnik\u00f3w ESK, nawet je\u015bli mowa o\u00a0tych, kt\u00f3rzy tylko umiarkowanie skorzystali z\u00a0r\u00f3\u017cnorodnej oferty ESK. Ot\u00f3\u017c osoby te zasadniczo maj\u0105 pomniejszone oczekiwania wobec wszystkich mo\u017cliwych funkcji kultury, jakie by\u0142y poddawane ocenie. W\u00a0takim te\u017c znaczeniu, nieuczestnictwo w\u00a0kulturze pokrywa si\u0119 ze zmniejszeniem ich w\u0142asnych potrzeb kulturalnych, ale te\u017c brakiem oczekiwa\u0144 wobec samej kultury. Druga sprawa, o\u00a0kt\u00f3rej warto wspomnie\u0107, to pewien konserwatyzm w\u00a0sposobie postrzegania kultury. Wida\u0107 to w\u00a0r\u00f3\u017cnicach postaw ujawnianych przez \u201ewszystko\u017cerc\u00f3w\u201d, kt\u00f3rzy najwszechstronniej skorzystali z\u00a0oferty ESK, a\u00a0pozosta\u0142ymi uczestnikami. \u201eWszystko\u017cercy\u201d bardziej k\u0142adli nacisk na oczekiwania zwi\u0105zane z\u00a0aktywizuj\u0105c\u0105 mieszka\u0144c\u00f3w osiedli funkcj\u0105 kultury czy widzieli j\u0105 jako narz\u0119dzie skutecznej polityki spo\u0142ecznej.<\/p>\n
\nJednym z\u00a0najbardziej zaskakuj\u0105cych aspekt\u00f3w w\u00a0samym ESK by\u0142a niepoliczalno\u015b\u0107 organizowanych wydarze\u0144. Cz\u0119sto okazywa\u0142o si\u0119, \u017ce to, co mamy na my\u015bli, m\u00f3wi\u0105c: wystawa, film, sztuka, a\u00a0kt\u00f3re kojarzymy z\u00a0okre\u015blonym miejscem, w\u00a0kt\u00f3rym kultura jest pokazywana i\u00a0udost\u0119pniana, miejscem, w\u00a0kt\u00f3rym wydarzenie kulturalne ma swoj\u0105 widowni\u0119 \u2013 audytorium, nie pasowa\u0142o do licznych i\u00a0r\u00f3\u017cnorodnych pod wzgl\u0119dem formy wydarze\u0144. Ka\u017cdy, kto mia\u0142 okazj\u0119 uczestniczy\u0107 w\u00a0ESK wie, jak wdzi\u0119czn\u0105 przestrzeni\u0105 do inwazji kultury mo\u017ce by\u0107 samo miasto. Wiele, cho\u0107 nie wszystkie, z\u00a0wydarze\u0144 ESK potraktowa\u0107 mo\u017cna by\u0142o jako odwr\u00f3t od pewnego stereotypu, kt\u00f3ry m\u00f3wi\u0142, \u017ce kultur\u0119 mo\u017cna spotka\u0107 tylko \u201ew\u00a0miejscu kulturalnym\u201d, a\u00a0nie bezpo\u015brednio na ulicy, placu, murze kamienic, na rzece, mo\u015bcie czy w\u00a0tramwaju.<\/p>\n
\nW\u00a0badaniach na temat uczestnictwa w\u00a0wydarzeniach ESK w\u0142a\u015bnie ze wzgl\u0119du na bogactwo imprez i\u00a0form aktywno\u015bci pos\u0142u\u017cono si\u0119 specjalnym inwentarzem opisuj\u0105cym nie tyle konkretne wydarzenia, co ich rodzaje.<\/p>\n
\nESK, co podkre\u015blali organizatorzy, przy\u015bwieca\u0142y okre\u015blone warto\u015bci i\u00a0narracje, do kt\u00f3rych nawi\u0105zywa\u0107 mia\u0142y poszczeg\u00f3lne wydarzenia czy te\u017c ca\u0142e cykle. \u015awietnym tego przyk\u0142adem by\u0142 Kwartet Flow \u2013 cykl wielkich imprez: Mosty, Przebudzenie, Flow, Niebo o\u00a0charakterze performance\u2019u\u00a0przygotowany i\u00a0realizowany przez Chrisa Baldwina, kt\u00f3ry mia\u0142 opowiedzie\u0107 histori\u0119 Wroc\u0142awia oraz okre\u015bli\u0107 to\u017csamo\u015b\u0107 mieszka\u0144c\u00f3w miasta przy wykorzystaniu niekonwencjonalnych technik przekazu. Cho\u0107 krytykowany za organizacyjne wpadki czy \u201e\u0142opatologiczny\u201d spos\u00f3b przekazu, Kwartet by\u0142 w\u0142a\u015bnie tym, co najlepiej wpisywa\u0142o si\u0119 w\u00a0ide\u0119 ESK.
\nMieszka\u0144cy Wroc\u0142awia i\u00a0aglomeracji wroc\u0142awskiej pytani w\u00a0badaniach o\u00a0to, jakie warto\u015bci wyra\u017ca sob\u0105 ESK, popierali te, kt\u00f3re by\u0142y zgodne z\u00a0intencjami organizator\u00f3w wydarze\u0144, jednocze\u015bnie odrzucaj\u0105c te, kt\u00f3re mogliby\u015bmy nazwa\u0107 anty-ide\u0105 ESK.<\/p>\n
\nJedn\u0105 z\u00a0najbardziej znacz\u0105cych cech kultury jest si\u0142a jej spo\u0142ecznego oddzia\u0142ywania. Jak pokaza\u0142y badania, mieszka\u0144cy Wroc\u0142awia i\u00a0aglomeracji brali udzia\u0142 w\u00a0wydarzeniach w\u00a0towarzystwie innych os\u00f3b, gromadzili do\u015bwiadczenia i\u00a0traktowali uczestnictwo w\u00a0ESK jako co\u015b innego ni\u017c zwyk\u0142e sp\u0119dzanie czasu wolnego.
\nJedna jeszcze kwestia wymaga tu podkre\u015blenia. Ot\u00f3\u017c w\u00a0ocenach mieszka\u0144c\u00f3w aglomeracji czy Dolnego \u015al\u0105ska, ESK przedstawia\u0142a si\u0119 jeszcze lepiej, ani\u017celi w\u00a0przypadku mieszka\u0144c\u00f3w Wroc\u0142awia, zar\u00f3wno w\u00a0sferze idei i\u00a0warto\u015bci oraz wynoszonych korzy\u015bci.<\/p>\n
\nSpos\u00f3b odbioru i\u00a0akceptacja idei ESK wcale nie przes\u0105dza o\u00a0sposobie w\u00a0jaki sama kultura jest postrzegana przez mieszka\u0144c\u00f3w Wroc\u0142awia. Nie generuje te\u017c \u0142atwych odpowiedzi w\u00a0kwestii roli jak\u0105 mo\u017ce jeszcze spe\u0142nia\u0107, poza tym, \u017ce jest po prostu kultur\u0105.
\nPytani o\u00a0te sprawy mieszka\u0144cy Wroc\u0142awia, jakkolwiek w\u00a0og\u00f3lnym rozrachunku popieraj\u0105 zar\u00f3wno dostarczanie przez kultur\u0119 prze\u017cy\u0107 i\u00a0warto\u015bci, widz\u0105 w\u00a0niej potencja\u0142 w\u00a0inkluzji spo\u0142ecznej, to jednak r\u00f3\u017cni\u0105 si\u0119 w\u00a0swoich postawach, zale\u017cnie od posiadanego wykszta\u0142cenia czy deklarowanej sytuacji ekonomicznej. Na wykresie pokazano poziom oczekiwa\u0144 wobec kultury w\u00a0zale\u017cno\u015bci od sposobu uczestnictwa w\u00a0ESK.<\/p>\n